Tarot’un tarihi hakkında (gerçek, yanlış veya tartışmalı) birçok şey yazılmıştır. Elinizdeki yazı Tarot hakkında tekrar tekrar karşınıza çıkan ve tarihsel bir gerçek gibi görünen, ancak mevcut kanıtlara göre herhangi bir temeli olmayan hükümleri ele almaktadır. Tarot’ta olgusal temele dayanmayan, spkelütatif şeylere yer olmadığını söylemek amacında değiliz. Folklor, efsaneler insan ruhunu ve yaratıcılığının ifadeleridir. Bu mitolojiler bize ruhani gelişimde Tarot’un çok önemli bir yeri olduğunu anlatmaktadır. Bunlar çoğu zaman dışsal bir gerçekten ziyade içsel bir hakikatten bahsederler. Bununla birlikte ikisi birbirine karıştırılırsa hem tarihe hem de mitolojiye zarar verilmiş olur.
Burada verilen bilgiler yakın dönemin Tarot tarihçilerinin yazılı metinlerin ve günümüze kadar kalmış kartların kanıtları inceleyerek elde ettikleri bilgilerdir. Aynı kanıtlar başka şekillerde de yorumlanabilir. Kanıtları kendi başlarına incelemek ve kendi sonuçlarına ulaşmak isteyen okuyucular için yazının sonunda araştırmaya başlayacakları en iyi kaynaklar işaret edilmiştir. Yazılı kaynaklar en iyi kaynaklar olsalar da insanların düşündükleri veya yaptıkları şeyleri kaydetmiyorlar, özellikle Tarot gibi popüler kültürün bir parçası olan şeyler konusunda.
Yanlış: Tarot Mısır’dan; Hindistan’dan; Çin’den, Fez, Fas’tan; Sufilerden; Katarlardan; Musevi Kabalacılardan veya Musa’dan gelmektedir veya Tarot’un kökeni bilinmemektedir.
Tarihçilerin görüşü: Tarot 15. asırda kuzey İtalya’da (1420-1440) ortaya çıkmıştır. Başka bir yerde veya zamanda ortaya çıktığına dair hiçbir kanıt yoktur. Elimizde bulunan en erken Tarot kartları soylulara ait elle boyama lüks kartlardır.
Yanlış: Kelime Mısırca, İbranice, Latince’dir; bir anagramdır; kartların gizemiyle ilgili bir sır barındırmaktadır.
Tarihçilerin görüşü: Tarot kartlarının ilk isimleri İtalyancadır. İlk olarak kartlara carde da trionfi (koz kartları) denmiştir. Kartların ortaya çıkışından yaklaşık yüz yıl sonra 1530 yılları dolaylarında tarocchi (tekil tarocco) kelimesi, bu desteyi sıradan oyun kartlarından ayırmak için kullanılmaya başlanmıştır. Kelimenin kökeni bilinmemektedir. Almancada bu kelime tarock, Fransızcada Tarot diye geçmektedir. Etimoloji bilinseydi bile, bu bize kartların arkasındaki fikri veremezdi, çünkü zaten bu isimlendirme kartların kullanılmasından yüz yıl sonra kullanılmaya başlanmıştır.
Yanlış: Tarot’u Avrupa’ya Çingeneler getirmiş ve kullanımını yaygınlaştırmıştır.
Tarihçilerin görüşü: Bu fikir 19. asırda, özellikle Vaillant ve Papus gibi yazarlar tarafından herhangi bir tarihsel gerçekliğe dayanmadan yaygınlaştırılmıştır. Romanların (Çingeneler) 20 asırdan önce Tarot kartlarını kullandıklarına dair hiçbir kanıt yoktur. Çingenler fala daha ziyade el falı ve daha sonra da normal oyun kartlarını kullanarak bakıyordu.
Yanlış: 52’lik oyun destesi tarottan çıkmıştır ve büyük sır kartlarından geriye yalnızca joker kartı kalmıştır.
Tarihçilerin görüşü: oyun kartları Avrupa’ya İslam üzerinden, muhtemelen Müslüman İspanya’dan, Tarot’un ortaya çıkışından yaklaşık 50 yıl önce gelmiştir. 1375 ile 1378 yılları arasında birçok Avrupa kentinde birdenbire ortaya çıkmışlardır. Avrupa oyun kartları İslami Memluk kartlarının bir uyarlamasıdır. Bu ilk kartlar da koz olarak kupalar, kılıçlar, paralar ve polo sopaları vardı. Saray kartları bir kral ve onun altında iki erkek üyeden oluşuyordu. Tarot bu sisteme Apdal kartını ve bir kraliçe dizisini eklemiştir. 1480’lerde önce bir tarihlerde Fransızlar bugün bildiğimiz kozları kupa, sinek, maça ve karo kozları olan yeni kartları çıkarmıştır. İtalyan ve İspanyol kartları ile tarotta eski kozlar olduğu gibi korunmuştur.
Joker kartı 1857 yılı dolaylarında ilk defa Amerika’da kullanılmıştır; pokerde her şeye geçen kart olarak, Euchre’de ise en yüksek koz kartı olarak kullanılmıştır. Tarot’un Apdal kartıyla herhangi bir ilişkisi yok gibi görünmektedir.
“VI CHARLES” VEYA “GRINGONNEUR” TAROT KARTLARI
Yanlış: Paris’teki Bibliothèque Nationale’de sergilenen Gringonneur destesinin kanıtladığı üzere Tarot Fransa Kralı VI. Charles’ı eğlendirmek amacıyla 1392 yılında icat edildi.
Tarihçilerin görüşü: Tarihsel kayıtlara göre 1392 yılında Jacquemin Gringonneur’e IV. Charles’a üç deste resmetmesi için para verilmiştir. Bunlar muhtemelen oyun kartlarıydı, Tarot kartları değil. Bibliothèque Nationale’de bulunan deste 15. asrın sonlarına ait, Kuzey İtalya’da görülen (muhtemelen Venedik veya Ferrara’dan) elle boyama bir destedir.
Yanlış: Eliphas Levi (c. 1850) İbrani harflerini Tarot kartlarıyla ilişkilendiren ilk kişidir.
Tarihçilerin görüşü: Court de Gebelin’in Le Monde Primitif (1871) dergisinde kısa bir makalesi yayınlanan Comte de Melet, İbrani harflerle kartlar arasındaki bağlantı hakkında yazan ilk kişidir. Court de Gebelin de kendi makalesinde bu fikri ima etmiştir.
TAROT KİLİSENİN SANSÜRÜNE UĞRAMIŞTIR
Yanlış: Katolik ve Protestan kiliseler Tarot’u ve Tarot kullanan herkesi yasa dışı ilan etmiş ve onu sapık öğretilerin ve İblis’in bir eseri olarak damgalamıştır.
Tarihçilerin görüşü: Engizisyon kilesinin sapıklık olarak gördüğü şeyleri çok ayrıntılı bir şeklide kayıt altına almıştır, Tarot’un adı hiçbir yerde geçmez.
Birçok matbaa geçimlerini hem dini kartlar hem de oyun kartları basarak sağlamıştır. Oyun kartları kumar oynamakta kullanıldığı için bazen yasaklanmış veya sınırlandırılmıştır. Aslına bakılırsa Tarot kartlarına yasaklarda bir istisna yapılmıştır, muhtemelen bunun nedeni bu kartların üst sınıfla ilişkisidir. 1423 yılında Sienna’lı Bernadino’nun dine odaklanmayan bütün eserleri ve vakit geçirme araçlarını yaktıkları Bologna’daki büyük ateşte oyun kartlarından da (Tarot kartlarının ismi geçmez) bahsedilir.
Reformdan sonra kilise Papa ve Kadın Papa kartlarına muhalefet etmiştir ve kart yapanlar bunu dikkate alarak yerlerine daha az tartışmalı karakterler koymuştur.
TAROT KARTLARININ ORİJİNAL KULLANIMLARI
Yanlış: Tarot esasen kehanet/maji/gizli öğretileri öğretmek vs. için kullanılmıştır.
Tarihçilerin görüşü: Yazılı kayıtlar göstermektedir ki Tarot briçe benzeyen bir kart oyununu oynamak için düzenli olarak kullanılmıştır. Bu oyun Avrupa’nın birçok yerinde asırlardır yaygın bir oyundur ve bugün hala –özellikle Fransa’da- oynanmaktadır. İlk şairler ayrıca tarocchi appropriati denilen övücü dizeler yaratmak için ünlü kişilerin veya saraydan hanımları tarif ederken Tarot’un koz kartlarının isimlerini kullanmıştır. Tarot kartlarının bazen başka amaçlar için de kullanılmış olması mümkün olsa da kartların icat edilişinden çok sonraya kadar bunu gösteren bir kanıt yoktur. 1589 yılında Venedik’te yapılan bir mahkemeye dair kayıtlar kartların (en azından suçlayanların görüşünce) cadılıkla ilişkilendirildiğini göstermektedir. Ancak bu tarih Tarot’un ilk ortaya çıkışından 150 yıl sonraya denk gelir. Bu tek kayıtın haricinde 18. asra kadar Tarot’un maji veya kehanetle ilişkili olduğuna dair hiçbir kanıt yoktur (sonraki üç soruya da bakınız).
TAROT VE KEHANET
Yanlış: Etteilla ile Court de Gebelin 1781 yılında Tarot’u kehanet amaçlı olarak ilk kullanan insanlardı.
Tarihçilerin görüşü: Tarot’un bu şekilde kullanıldığına dair kanıtlar vardır, ancak bu kanıtlar parça parçadır, kesin bir sonuç çıkarılamaz. Tarot 16. asır gibi erken bir tarihte şairler tarafından bazı şahısları tarif etmek için kullanılmıştır (tarocchi appropriati). Örneklerden birinde (1527) dizeler söz konusu kişinin kaderiyle ilişkili olarak sunulmuştur. 1700’lü yılların başında Bologna’da kartlara atfedilen kehanet anlamlarına dair kayıtlar vardır. Tarot’un kehanet için kullanıldığına dair yaygın anlayışa uygun ilk makul kanıtlardır bunlar. 1790’lı yıllardan sonra Etteilla’nın destesinden sonra (bakınız resim) Tarot tasarımının kehanetsi ve ezoterik anlamları yansıtmaları için değiştirildiğini görüyoruz.
Yanlış: Orijinal Tarot kartlarında hermesçi, batini veya kabalistik karakterler bulunmamaktadır.
Tarihçilerin görüşü: Bu konu hala tartışmaya açık bir konudur. Tarot’un doğduğu erken İtalyan Rönesans çok farklı büyük entelektüel faaliyetlerin olduğu bir dönemdi. Mısır İskenderiye’de kökleri olan Hermesçilik, astroloji, YeniPlatonculuk, Pisagorcu felsefe ve batini Hıristiyan düşünce serpilmişti. Bunlardan herhangi biri Tarot tasarımları üzerinde kendi izini bırakmış olabilir. Tarot sembolizminin tümünün dönemin yaygın Hıristiyan kültürüyle çok yakın ilişkileri olsa da, bugün birçok uzman, okültizmin temeli olan bu felsefelerin Tarot tasarımında önemli bir yer tuttuğuna inanmaktadır.
TAROT VE BATI EZOTERİK GELENEĞİ
Yanlış: Tarot her zaman batı ezoterik geleneğinin bir sütunu olmuştur.
Tarihçilerin görüşü: Tarot hakkında 1781 yılında tartışan ilk okültist yazarlar Court de Gebelin ile Comte de Mellet’tir. Tarot’in ilk 350 yıllık tarihi boyunca, okult ve majikal felsefe hakkında yazılmış olan bir sürü kitabın hiçbirinde Tarot’tan bahsedilmez. 1781 yılından itibaren Tarot’a yönelik okült interest serpilmiş ve Tarot okult felsefenin kopmaz bir parçası haline gelmiştir.
ASTROLOJİ, ELEMENTSEL VE KABALİSTİK TEKABÜLLER
Yanlış: Hermesçi Altın Şafak Tarikat’ı (veya Eliphas Levi, Papus, Zain, Case vb.) Tarot’un gerçek astrolojik, elementsel ve kabalistik tekabül ilişkilerini biliyordu ve daha önceki hataları düzelttiler.
Tarihçilerin görüşü: Tarot’la ilgili bir sürü tekabül sistemi vardır. Bunlardan hiçbiri Tarot’un kökenine kadar uzanmaz, bununla birlikte Eliphas Levi’nin eserlerinde örneğini gördüğümüz Fransız geleneği, bugün Waite ve Crowley’in çalışmalarıyla tanıdığımız İngiliz geleneğinden daha eskidir. Birçok tekabül sistemi herkesin kendi geleneği içinde etüt edildiğinde faydalı olan anlamlı bir mantığa ve sisteme dayanır. Tekabül ilişkilerinde yanlış veya doğrudan ziyade, belli bir düşünce geleneğine ait olmak veya kişisel tercihler önemlidir.
WAİTE SMİTH TAROTU
Yanlış: Waite-Smith (ya da Rider-Waite) Tarot’u orijinal ölçüt veya en otantik Tarot’tur.
Tarihçilerin görüşü: Waite-Smith destesi 1909 yılında yaratılmıştır ve Tarot’un neredeyse 600 yıllık tarihinde daha ziyade yeni bir destedir. A. E. Waite Hermesçi Altın Şafak Tarikatı’nın önemli bir üyesiydi. Bu deste sembolizminin büyük kısmını söz konusu gruba borçludur ve Fransız geleneğinden ilk ayrılış örneklerinden biridir. Ressam Pamela Colman Smith özellikle küçük sır kartlarının sahnelerle bezenmesinde kendi yenilikçi yaratıcılığını kullanarak vizyonlarıyla desteye katkıda bulunmuştur. Waite-Smith destesi uzun yıllar boyunca ABD’de en kolay bulunan deste olmuştur, bu yüzden bütün Tarot yorumcuları desteyi bilir. Aslında Tarot’un doğru veya kesin versiyonu diye bir şey yoktur.
Waite tarafından ‘bir Kelt kehanet yöntemi’ olarak yaygınlaştırılmış olan meşhur Kelt Haçı açışı yine kıyasen yeni bir açış şeklidir, bununla birlikte Waite tarafından icat edilmemiştir.
TAROT TARİHİ HAKKINDA YAZARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Eski Tarot destelerinden bahsediyorsak, ‘büyük sırlar’, ‘küçük sırlar’, ‘Yüksek Rahibe’ ve ‘Kahin’ gibi terimler tarih dışıdır. Tarihsel olarak doğru terimler ‘Kozlar ve Abdal kartı’ (Abdal kartı koz kartı olarak kabul edilmiyordu), ‘Kadın Papa’ ve ‘Papa’ terimleridir. Aynı şekilde ‘tılsımlar’ ile ‘asalar’ yine yakın döneme ait yeniliklerdir, geleneksel destlerde ‘paralar’ ve ‘bastonlar’ terimleri kullanılmıştır.
Kartların orijinal İtalyan isimleri bazı örneklerde daha sonra ortaya çıkan ve bugün Marseille Tarot’u ve onun versiyonları vasıtasıyla tanıdığımız Fransız isimlerinden (ve bunların İngiliz çevirilerinden) farklıdır. Yine koz kartlarının sıralanması kartların çıktığı İtalya’da farklıdır; hangi sıralamanın daha eski olduğu bilinmemektedir. Hatta bir destede kaç kart olduğu bile desteden desteye büyük değişiklik göstermiştir! Bu yüzden kartların bildiğimiz isimler ile düzenine bağlı olarak köken anlamları hakkında hükümlerde bulunurken özenli olmak gerekir.
İlk tasarımcıların koz kartları için neden belli sembolleri seçtikleri bilinmiyor, bununla birlikte bazıları diğerlerinden daha inandırıcı olan kimi çıkarımlar vardır. Yazarlar niyetin çok açık veya bilindiği imasını vermekten kaçınmalıdır.
.
.
.
.
