Osmanlı Devleti, dünyada ilk kez, uçağın kendisine karşı bir savaş aracı olarak kullanıldığı ülkeydi.
1911'de İtalya ile Trablusgarp'ta girişilen ve kaybedilen savaşın hemen ardından, Balkan Savaşları dönemi başlamıştı. Art arda gelen yenilgilerin önemli bir nedeni de, diğer kuvvetlerin hava saldırılarındaki gücüydü. Bu nedenle, havacılık alanında atılan ilk adım, Osmanlı Devleti'nde de askeri amaçlı oldu. Gerçek anlamda havacılığın kurulmasına önayak olan Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa'nın emriyle, 1911 yılında Kıtaat-ı Fenniye ve Mevki-i Müstahkem (Teknik Hizmetler ve Müstahkem Mevkii) Müfettişliği'ne bir havacılık komisyonu eklendi. Aynı yıl Süvari Üsteğmeni Fesa Bey ile İstihkâm Teğmeni Yusuf Kenan Bey, Paris'e havacılık okuluna gönderildiler.
İLK HAVACILIK OKULU
Mahmut Şevket Paşa, bu girişimle yetinmeyerek 1912 yılında, Ayastefanos (Yeşilköy) ile Safraköy (Sefaköy) arasında kalan bölgeye ilk havaalanını yaptırdı. 700 metre genişliğinde, 1500 metre uzunluğundaki bu alanda iki tane de hangar bulunuyordu. Hemen ardından, Fransız R.E.P. firmasından satın alınan iki uçak hangarlara kondu ve ilk uçuş denemeleri yapılmaya başlandı. 3 Temmuz 1912'de, Yeşilköy'de Hava Okulu açılıyor ve Türk ordusu, ilk havacı subaylarını yetiştiriyordu.
Hava Okulu'nun kurulmasıyla, kısa zamanda bu alandaki bilgi ve personel sayısı arttı. Balkan Savaşı başladığında, Türk ordusunda tayyare bölükleri aktif göreve hazır durumdaydı. Savaşta Osmanlı Devleti'nin elinde 17 adet uçak vardı; ama bunların bir kısmı ele geçirildi, bir kısmı da cephe gerisine kaçırılamadığı için pilotları tarafından imha edildi.
1914 yılında hava kuvvetlerinin, Teşkilat-ı Havaiye Müfettişliği adıyla yeniden yapılanmasına girişildi, ancak Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla geliştirme çalışmaları durduruldu.
1915'te, savaş tüm şiddetiyle sürerken, Osmanlı Devleti, bir grup havacıyı Almanya'ya uçuş eğitimi için gönderdi ve Havaiye Müfettişliği'nden ayrı olarak Umur-u Havaiye şubesi kuruldu. Bu dönemdeki Hava Kuvvetleri; Hava Okulu, Hava İstasyonları, Hava Bölükleri, Sabit Balon Bölükleri, Uçaksavar Topçu Birlikleri ve Meteoroloji İstasyonları şeklinde teşkilatlanmıştı.
Hava Kuvvetleri bu yapısıyla Galiçya'dan Yemen'e ve Kafkasya'ya kadar pek çok cephede
görev aldı. Ancak Osmanlı Devleti'nin savaş sonunda yenilgiyi kabul etmesi ve bu yenilginin belgesi olan Mondros Mütarekesi'nin 30 Ekim 1918'de imzalanmasıyla, ülkede her alanda olduğu gibi havacılıkta da bir dönem bitiyor, yepyeni bir dönem açılıyordu.
TAYYARE BÖLÜKLERİ VE YERLERİ
Bölük Numaraları Bulunduğu Yer
1 nci Tayyare Bölüğü Çanakkale
2 nci Tayyare Bölüğü Irak
3 ncü ve 4 ncü Tayyare Bölüğü Filistin Cephesi
5 nci Tayyare Bölüğü İzmir
6 ncı Tayyare Bölüğü Çanakkale
7 nci ve 8 nci Tayyare Bölüğü Erzurum
9, 10 ve 11 nci Tayyare Bölükleri İstanbul
12 nci Tayyare Bölüğü İzmir
13 ncü Tayyare Bölüğü Irak
14 ncü Tayyare Bölüğü Filistin Cephesi
15 nci Tayyare Bölüğü Uzunköprü
16 ncı Tayyare Bölüğü Sinop
17 nci Tayyare Bölüğü İstanbul
İLK TAYYARE BÖLÜĞÜ
Mütarekenin imzalanmasıyla birlikte orduda terhis işlemleri yapılmaya başlanmış, Hava Kuvvetleri'nde eğitmenlik yapan Alman havacılar ülkeden ayrılmış ve 'Hava Kuvvetleri' adı yalnızca kâğıt üzerinde kalmıştı. Ancak yurtsever havacıların büyük gayretleriyle, savaştan kalma uçaklarla İstanbul, İzmir ve Konya'da bir hava istasyonu ve Elazığ ile Diyarbakır'da birer tayyare bölüğü oluşturuldu, eldeki malzeme adı geçen yerlerde toplandı.
Bu sırada Anadolu'da, ülkenin işgal altından kurtulması ve bağımsızlığının elde edilmesi için, Mustafa Kemal önderliğinde başlayan Kurtuluş Savaşı'nda yerlerini alan havacılar, Konya Hava İstasyonu'nda birleştiler.
Osmanlı Hükümeti Hava Kuvvetleri Müfettişliği'ni lağvederken, 23 Nisan 1920'de kurulan
Türk Deniz Havacılığı’nı başlatma düşüncesi, askeri havacılığa ilişkin bu ilk girişimlerle hemen hemen eş zamanlı olarak gündeme gelmiştir. Deniz havacılıkla ilgili ilk raporlardan biri 25 Ocak 1912 tarihini taşımaktadır. Bu raporun ikinci rapor olarak anılması, daha erken düzenlenmiş bir ilk raporun var olabileceği ihtimalini akla getirmektedir.
Dolayısıyla deniz havacılığa ilişkin ilk çalışmaların 1911 yılına dek gittiğini varsaymak yanlış olmaz. Osmanlı Ordusu Kıtaat-ı Fenniye Müfettişliği’nde askeri danışman olarak görevli Alman Yarbay Mut tarafından kaleme alınan bu raporda en göze çarpan öneriler aşağıdaki şekilde ifade
edilmiştir:
“Osmanlı Hükümeti yakın zamanda bir tayyareci mektebine karar verirse, bu projede yalnızca kara subaylarının eğitimi ile yetinmeyerek, aynı zamanda bahriye subaylarından da yeteri kadarının bu mektepte eğitim almak için görevlendirilmesini tavsiye ederim...
...Tayyarecilik Osmanlı Ordusu ile beraber Osmanlı Bahriyesi’nde de aynı zamanda kurulmalı ve bahriye subayları için en kısa zamanda, yukarıda bahsedilen tayyareler tedarik edilmelidir.”
Pilot yetiştirilmesi faaliyetleri devam ederken uçak alım çalışmalarına da başlanmıştır. Donanma için bağış toplayan Osmanlı Donanması Milli Yardım Cemiyeti’nin, aynı zamanda uçak alımı için de yardım toplaması kararlaştırılmıştır. Toplanan paralarla 1912 yılı başında Fransız Deperdussin firmasından, biri 35 beygir gücünde Anzani motorlu tek kişilik okul uçağı, diğeri 70 beygirlik Gnome motorlu iki kişilik askeri uçak olmak üzere iki Deperdussin tipi uçak alınmıştır. Aynı dönemde Fransız R.E.P. (Robert Esnault-Pelterie) fabrikasına da iki uçak sipariş edilmiş; bir uçak nisan ayı ortalarında İstanbul’a gelmiştir.
.
Ottoman and Turkish Air Force 1913-1999 
1. Gotha WD-2
Serial no. 3, Ottoman Naval Air Service, 1915. Shown as it appeared in Germany pre-delivery, this WD-2 is factory finished with Clear Doped Linen flying surfaces and Varnished Wood fuselage. Forward fuselage panels are Natural Metal. There appear to be darker coloured areas on the rear fuselage and float assembly. Serial number in Arabic is applied in Black. 
2. Junkers (Fili) R-2
Serial no. unknown, Turk Hava Kuvvetleri, 1926-30. This R-2 is shown finished in Light Grey/Natural Metal, with Black lower wing surfaces, forward fuselage areas, undercarriage legs/struts and fin/rudder leading edges. Post-war White bordered Red squares are carried on the wings and fuselage. Rudder is Red with a White crescent and star. 
3. Breguet 19.7
Serial no. 4, Turk Hava Kuvvetleri, 1932-35. This French-built bomber is shown in a Dark Green colour scheme, with Natural Metal cowling, lower fuselage, lower wing surfaces and undercarriage legs. The serial number is White. The inscription 'Istanbul Kucukpaz' is worn on the fin in White. Turkish markings are carried as described opposite, though no fuselage Red square is carried.
All pictures and text © Blue Rider Publishing 2010
.
Ottoman Aircraft WWI
|
