Aqibha ben Yoseph(rabbi akiba), Talmud'da Rosh la-Chachamim (bilgeler bilgesi) diye bahsedilen, Rabbinik Judaizmin otoritesi-kurucusu, yahudi sözlü-gizli geleneği ve mişna için merkezi öneme sahip, Halaha (yahudi şeriatı)'yı tarihi onay ve geleneğe göre sistematize eden, Kabala'nın Sefer Yetzirah (book of formaiton-book of creation) yorumunu yazan, çağdaşlarınca Musa (A.S.)'dan üstün tutulan din adamı.
Çağdaşı Bar Kochba'nın yahudi mesihi olduğuna ve üçüncü tapınağın inşa edileceğine inandı. Roma devleti tarafından (isyan suçlamasıyla) işkence ve idam edildi.
(Kabbala'nın kökeni İ.S. I. yüz yılda Filistin'de filizlenen "Merkava" (ya da Merkabah) gizemciliğine kadar geri götürülebilir. Merkava gizemciliğinde temel uğraş, Eski Ahit'te peygamber Ezekiel'in düşlediği "ilâhî taht" ya da "araba" (merkava) hakkında derin düşüncelere dalmak ve bu sayede çoşku içinde kendinden geçmektir. VII. ve XII. yüz yıllar arasında uygulama alanı Filistin'den Babilonya'ya kayan ve yoğun biçimde Gnostik inançların etkisi altında kalan Merkava gizemciliğinde asıl amaç, Tanrı'nın tahtını ve göksel düzeni düşleyebilmektir. Gizemci Merkava yazımında, çoşku içindeki ruhun yükselişi, düşman meleklerle dolu "yedi küre"yi ya da "yedi gök katını" aşmak için yapılan tehlikeli bir yolculuk olarak tanımlanmaktadır. Ruhun bu yolculuktaki amacı, merkava'nın üzerinde bulunan ilâhî tahta ulaşmaktır. "Tzenu'im" adı verilen Merkava uygulayıcıları, özel ahlâk niteliklerine sahip olan az sayıda seçkin kişilerdi ve sürekli oruç tutarak kendilerini gizemci deneyimlere hazır tutmaları gerekliydi. Bu seçkinlerin yapacağı başarılı bir düşsel yolculuk için her şeyden çok "mühür" olarak tanımlanan bazı büyülü sözlerin ve formüllerin kullanımı zorunluydu. Bu büyülü sözler, her bir gök katının kapısında bekçilik yapan melekleri yatıştırmak için gerekliydi. Hatalı bir "mühür" kullanımı, önemli yaralanmalara, hattâ korkunç ölümlere yol açabilirdi. Talmud'a göre, Merkava uygulamasına kalkışan dört kişi arasından biri ölmüş, diğeri delirmiş, öteki dinden çıkmış ve yalnızca Rabbi Akiba ben Joseph gerçek bir düşsel deneyime nail olmuştur. Merkava uygulayıcıları kimi zaman "Doğaüstü Dünyanın Gezginleri" olarak da adlandırılırlardı. Bu gizemci akımın en eski iki yazımsal kaynağı; Rabbi Akiba'ya ait olduğu sanılan "Küçük" ve Rabbi Ishmael ben Elisha'ya ait olduğu sanılan "Büyük" metinlerdir. Ayrıca, "Enoch'un Kitabı" ve Tanrı'nın oldukça abartılı antropomorfik (insan biçimli) betimlemelerini içeren "Shi'ur Qoma" (İlâhî Boyutlar) adındaki metinler de Merkava geleneğine aittirler.
Sefer Yetzirah: Sefer Yetzirah Kabbala geleneğinde III. ve VI. yüz yıllar arasında ortaya çıkmış olan ikinci basamak "Sefer Yetzira" (Yaratılış Kitabı) adlı kitaptır. Sefer Yetzira, büyü ve evrenbilim (kozmoloji) konusunda bilinen en eski İbranice eser olup evrenin, İbrani alfabesinin 22 harfi ile "Sefirot" adı verilen 10 ilâhî rakkamdan yaratıldığını anlatmaktadır. Harfler ve rakkamlar birlikte Tanrı'nın evreni yaratırken kullandığı "gizli bilgeliğin 32 yolu"nu oluştururlar.
Sefer Yetzirah'ın, hatalı olarak Hz. İbrahim'e ait olduğu da ileri sürülmüştür. Bu nedenle kimi zaman kitabın adı "Otiyyot de Avraham Avinu" (İbrahim Babamızın Alfabesi) olarak geçer.
Yetzira, sonraki dönemlerde Yahudiliği derinden etkileyecek olan "sefirot" kavramını ortaya atmıştır. Çoğul olan Sefirot sözcüğü İbranice'de "sayılar" anlamına gelmektedir. Sözcüğün tekil biçimi "Sefira" ya da "Sephira"dır (yani şifre). Yetzira'ya göre Sefirot, yaratıcı Tanrı'nın kendini gösterdiği on ayrı oluşum ya da güç olarak yorumlanabilir. "En Sof" adı verilen "Bilinemeyen Sonsuz Tanrı"dan yansıyan on ayrı aşama bulunduğu ileri sürülmektedir. Böylece her sefira, Tanrı'nın ayrı bir yaratıcı niteliğini ifade etmektedir. Kabbala'ya göre her sefira'nın bir başka sefira ile olan bağlantısı yaratılışın ritmini oluşturmaktadır. Kabbala'da, Sefirot'un gizemci yapısı ve kesin işlevi en sık tartışılan konudur. Bu tür spekülasyonların tümüyle sapkınlık olduğu yolundaki sert eleştirilere karşın, sefira'lar Kabbalacı gizemciliğin temel ilkesini oluştururlar.
Sefira'lar sırasıyla; "keter'elyon" (yüce taç), "halhma" (bilgelik), "bina" (zekâ), "hesed" (sevgi), "gevura" (kudret), "tif'eret" (güzellik), "netzah" (sonsuzluk), "hod" (görkem), "yesod" (temel) ve "malkhut" (krallık) olarak sıralanırlar. Sefira'lara; adımlar, ilkeler, nitelikler, taçlar gibi başka isimler de verilmiştir. On adet sefira'nın içindeki ilk dörtlü grup evrensel elementleri (Tanrısal Ruh, Hava, Su ve Ateş), kalan altılı grup ise yönleri (Sağ, Sol, Ön, Arka, Yukarı, Aşağı) simgelemektedir. Sefirot ile birlikte alfabenin harfleri, insan bedeninin çeşitli kısımlarına denk gelmekte ve böylece insanı yaratılışın mikrokozmosu biçimine dönüştürmektedir. )
Sefer Yetzirah: Sefer Yetzirah Kabbala geleneğinde III. ve VI. yüz yıllar arasında ortaya çıkmış olan ikinci basamak "Sefer Yetzira" (Yaratılış Kitabı) adlı kitaptır. Sefer Yetzira, büyü ve evrenbilim (kozmoloji) konusunda bilinen en eski İbranice eser olup evrenin, İbrani alfabesinin 22 harfi ile "Sefirot" adı verilen 10 ilâhî rakkamdan yaratıldığını anlatmaktadır. Harfler ve rakkamlar birlikte Tanrı'nın evreni yaratırken kullandığı "gizli bilgeliğin 32 yolu"nu oluştururlar.
Sefer Yetzirah'ın, hatalı olarak Hz. İbrahim'e ait olduğu da ileri sürülmüştür. Bu nedenle kimi zaman kitabın adı "Otiyyot de Avraham Avinu" (İbrahim Babamızın Alfabesi) olarak geçer.
Yetzira, sonraki dönemlerde Yahudiliği derinden etkileyecek olan "sefirot" kavramını ortaya atmıştır. Çoğul olan Sefirot sözcüğü İbranice'de "sayılar" anlamına gelmektedir. Sözcüğün tekil biçimi "Sefira" ya da "Sephira"dır (yani şifre). Yetzira'ya göre Sefirot, yaratıcı Tanrı'nın kendini gösterdiği on ayrı oluşum ya da güç olarak yorumlanabilir. "En Sof" adı verilen "Bilinemeyen Sonsuz Tanrı"dan yansıyan on ayrı aşama bulunduğu ileri sürülmektedir. Böylece her sefira, Tanrı'nın ayrı bir yaratıcı niteliğini ifade etmektedir. Kabbala'ya göre her sefira'nın bir başka sefira ile olan bağlantısı yaratılışın ritmini oluşturmaktadır. Kabbala'da, Sefirot'un gizemci yapısı ve kesin işlevi en sık tartışılan konudur. Bu tür spekülasyonların tümüyle sapkınlık olduğu yolundaki sert eleştirilere karşın, sefira'lar Kabbalacı gizemciliğin temel ilkesini oluştururlar.
Sefira'lar sırasıyla; "keter'elyon" (yüce taç), "halhma" (bilgelik), "bina" (zekâ), "hesed" (sevgi), "gevura" (kudret), "tif'eret" (güzellik), "netzah" (sonsuzluk), "hod" (görkem), "yesod" (temel) ve "malkhut" (krallık) olarak sıralanırlar. Sefira'lara; adımlar, ilkeler, nitelikler, taçlar gibi başka isimler de verilmiştir. On adet sefira'nın içindeki ilk dörtlü grup evrensel elementleri (Tanrısal Ruh, Hava, Su ve Ateş), kalan altılı grup ise yönleri (Sağ, Sol, Ön, Arka, Yukarı, Aşağı) simgelemektedir. Sefirot ile birlikte alfabenin harfleri, insan bedeninin çeşitli kısımlarına denk gelmekte ve böylece insanı yaratılışın mikrokozmosu biçimine dönüştürmektedir. )
(KABBALİZM: Kabalacı , Kabala’yla uğraşan, onu yorumlayan ve ondaki Bilgi’ye Yandaş olan demektir. Kabala ,Yahudi İçrekçiliğidir. İbranice Kibbel Kökü’nden türetilen ve Gelenek’le Kabul Edilmiş Şey Anlamına gelen Kabbalah, Tevrat’ın Açık Anlamlar’ının Altındaki Gizli Anlamları dilegetiren, Harf ve Sayı gibi Simgeler’le Panteizm’i ileri süren bir Yahudi Eseri’dir. Sanıldığı kadar Eski değildir ve Pythagoras, Aristoteles (ö. MÖ 322) , Platon (ö. MÖ 347), Plotinos, Jamblikhos, Proklos gibi Grek Düşünürleri’yle Scottus Eriugena gibi Hristiyan Düşünürler’den belli İzler taşımaktadır. Kabala belli bir Zamanda yazılmış değildir ve oluşması yüzyıllarca sürecek Ortaçağ’ın Sonu’na doğru tamamlanmıştır. Sefer Jezirah [2] ve Sefer Hazzohar [3] Adlar’ını taşıyan 2 kitap’tan oluşur. Bu Kitaplar’da ağızdan ağıza geçmiş ve Uzun Yüzyıllar Yazı’ya geçirilmemiş Filosofik Öyküler vardır. Evrenin Yaratılışını anlatan Gizemsel Tezler ilginçtir. Kabala’ya göre Tanrı kendisini dışlaştırmış ve Evren’deki her şey bu Dışlaşma’yla oluşmuştur. Bu Oluş , Sefirot [4] Adı verilen 32 Daire Aşaması’yla gerçekleşmiştir: 1.İçinde her şey’in Tohum halinde bulunduğu ilk Maddî Halita. 2.Canveren Hava, 3.Su, 4.Ateş, 5.Baş yönü,
6.Ayak yönü, 7.Sağ, 8.Sol, 9.Ön, 10.Arka. (Bu Kutsal 10’un ilk 4 Dairesi Varlığın Unsurları, Son 6 Dairesi de Uzay’daki yerini gösterir. Dikkat edilirse bu Daireler’de Antikçağ Grek Filosofisi’nin Anaxagoras, Anaximenes ve Herakleitos, Thales Etkileri açıkça görülür) 11.Öz, 12.Nicelik,
13.Nitelik, 14.Görelik, 15.Etki, 16.Edilgi, 17.Zaman, 18.Uzay, 19.Sahibolma, 20.Karşıtlık. ( Bu ikinci Kutsal 10’da Varlığın Durumu ve alabileceği Biçimler gösterilmiştir. Bunlar açıkça Aristoteles’in (ö. MÖ 322 ) Kategorileri’dir). 21.Sonsuz, 22.Akıl, 23.Zeka (Bu Kutsal Üç, 1.Üçleme’dir ve Zihin Alemi’ni kurar.) 24.Bağış, 25.Adalet, 26.Güzellik (Bu Kutsal 3, 2. Üçleme’dir ve Ahlak Alemi’ni kurar.) 27.Güç, 28.Yerkapma, 29.Ölçü (Bu Kutsal 3 , 3.Üçleme’dir ve Maddi Alem’i kurar). 30.Zihin Alemi, 31.Ahlak Alemi, 32.Maddi Alem (3 Üçleme’den meydana gelen bu Kutsal Dokuzlu son Üçleme Tanrı Krallığı’nı kurar.)
Bu Daireler’den her biri Tevrat’ın Tanrı’ya verdiği Adlar’dan birini ve Sonuncusu Adonai Adını alır. Hepsi birden Adam Kadmon (Örnek İnsan) dır. İlk 10 Daire Yaratıcı Söz (Logos) dır. Bundan sonra gelen 22 Daire bu Logos’u meydana getiren Alfabe’nin 22 Harfini karşılar. Her Harf aynı zamanda belli bir Sayı’dır. Tanrısal Sır bu Harf ve Sayılar’da gizlenmiştir ki Okumasını Bilen’e açılır. Yahudi Mistisizmi, bütün Mistisizimler gibi Diyalektik bir Yapı içinde Panteizm’i gizler. Bir Sürü Biçim, Sayı ve Harf’in altında saklanan Evren’in maddi Birliği ve Evrimidir. Mistik Yapılı Harfler, Sayılar ve Sihirli Formüller’le gizlenen bu Oluş’a göre, Başlangıç’ta Tanrı da yoktur. Tanrı, varettikçe varlaşır ve belirdikçe belirlenir.
[1] Mektupları, 1579 Cracovie, 1559 Venedik
[2] Yaratma’nın Kitabı
[3] Işığın Kitabı
[4] Daireler
6.Ayak yönü, 7.Sağ, 8.Sol, 9.Ön, 10.Arka. (Bu Kutsal 10’un ilk 4 Dairesi Varlığın Unsurları, Son 6 Dairesi de Uzay’daki yerini gösterir. Dikkat edilirse bu Daireler’de Antikçağ Grek Filosofisi’nin Anaxagoras, Anaximenes ve Herakleitos, Thales Etkileri açıkça görülür) 11.Öz, 12.Nicelik,
13.Nitelik, 14.Görelik, 15.Etki, 16.Edilgi, 17.Zaman, 18.Uzay, 19.Sahibolma, 20.Karşıtlık. ( Bu ikinci Kutsal 10’da Varlığın Durumu ve alabileceği Biçimler gösterilmiştir. Bunlar açıkça Aristoteles’in (ö. MÖ 322 ) Kategorileri’dir). 21.Sonsuz, 22.Akıl, 23.Zeka (Bu Kutsal Üç, 1.Üçleme’dir ve Zihin Alemi’ni kurar.) 24.Bağış, 25.Adalet, 26.Güzellik (Bu Kutsal 3, 2. Üçleme’dir ve Ahlak Alemi’ni kurar.) 27.Güç, 28.Yerkapma, 29.Ölçü (Bu Kutsal 3 , 3.Üçleme’dir ve Maddi Alem’i kurar). 30.Zihin Alemi, 31.Ahlak Alemi, 32.Maddi Alem (3 Üçleme’den meydana gelen bu Kutsal Dokuzlu son Üçleme Tanrı Krallığı’nı kurar.)
Bu Daireler’den her biri Tevrat’ın Tanrı’ya verdiği Adlar’dan birini ve Sonuncusu Adonai Adını alır. Hepsi birden Adam Kadmon (Örnek İnsan) dır. İlk 10 Daire Yaratıcı Söz (Logos) dır. Bundan sonra gelen 22 Daire bu Logos’u meydana getiren Alfabe’nin 22 Harfini karşılar. Her Harf aynı zamanda belli bir Sayı’dır. Tanrısal Sır bu Harf ve Sayılar’da gizlenmiştir ki Okumasını Bilen’e açılır. Yahudi Mistisizmi, bütün Mistisizimler gibi Diyalektik bir Yapı içinde Panteizm’i gizler. Bir Sürü Biçim, Sayı ve Harf’in altında saklanan Evren’in maddi Birliği ve Evrimidir. Mistik Yapılı Harfler, Sayılar ve Sihirli Formüller’le gizlenen bu Oluş’a göre, Başlangıç’ta Tanrı da yoktur. Tanrı, varettikçe varlaşır ve belirdikçe belirlenir.
[1] Mektupları, 1579 Cracovie, 1559 Venedik
[2] Yaratma’nın Kitabı
[3] Işığın Kitabı
[4] Daireler
http://en.wikipedia.org/wiki/Rabbi_Akiva
